Pas op voor het nocebo-effect als je spel gebruikt in trainingen. Uh, het wat effect?
“Vandaag gaat Wilma met jullie aan de slag, ja met rollenspelen. Dat is, ik weet het, heel eng. Maar het is o zo leerzaam en goed om eens uit je comfort zone gaan. Succes!”
De leidinggevende trapt de bijeenkomst af. Ik kijk naar de groep: acht operationeel leidinggevenden die wantrouwig naar me kijken.
Bingo, denk ik, de toon is gezet: recht in hun allergie voor spel. Hoe los ik dit weer op?
Dat wordt hard werken om ze weer in een speelse en ontspannen leer stand te krijgen. Vanaf nu, besluit ik, spreek ik een heldere, korte intro af met degene die me voorstelt. Of ik doe het zelf.
Bij trainingen zie ik het steeds weer gebeuren: het schetsen van negatieve verwachtingen bij spel. Zeker bij rollenspel. De leidinggevende laat hier zijn eigen angst spreken.
Of hij denkt dat hij zijn mensen zo beter voorbereidt op wat komen gaat. Niet dus. Integendeel.
Zo speelt hij rechtstreeks in op de angst en weerstand van de deelnemers.
Dankzij het nocebo-effect en een slecht voorbereidde introductie.
Maar wat is dat dan: het nocebo-effect?
Het nocebo-effect is het uitkomen van een negatieve verwachtings bij iets dat niet slecht voor je is.
Ofwel: als je van te voren bang bent dat er iets ergs gebeurt, is de kans ook groot dat het ook zo uitpakt.
Het is dus het omgekeerde van het placebo-effect.
Hier geldt dat als je een positieve verwachting hebt bij iets, de kans zeer groot is dat dat effect ook optreedt. Je wordt letterlijk beter van de verwachting. Ongeacht de ziekte en ongeacht het medicijn.
Sterker nog: het nocebo-effect kan door negatieve verwachtingen te scheppen, zelfs allergische reacties oproepen.
Zo werd bij een groep Japanse leerlingen gevraagd met een tak over hun arm te wrijven. Vooraf was aan de helft van de groep verteld dat het een giftige boom betrof. Guess what: die laatste groep kreeg echt uitslag op hun arm, de eerste groep niet.
Dat is wel het laatste wat je wil als trainer: de allergie van je deelnemer opwekken.
Het nocebo effect is relatief onbekend. Toch wordt er onderzoek naar gedaan. Het wordt veelal gezien als een onderdeel van het placebo-effect. Zo blijkt dat mensen die uitgebreid de bijsluiter van hun medicijnen lezen op bijverschijnselen, ook vaker die bijverschijnselen krijgen. Zij worden dus letterlijk ziek van de verwachting.
Bij het nocebo-effect ligt de focus vooral op wat mis kan gaan. Wat denk je: het gaat bij die groep ook vaker mis. Dat geldt ook voor mensen die veel googelen op ziektebeelden als ze ergens last van hebben. Negatieve verwachtingen roepen ook een negatief effect op. De beroemde selffulfilling prophecy dus.
Populair gezegd: ‘Angst voor iets maakt ons ziek’.
Zo zit het dus ook met het negatief benoemen van rollenspel: de negatieve verwachting zorgt dat je angst gaan voelen. Je brein reageert op elke prikkel en zeker op angst: je reageert met vluchten of aanvallen. Weg vertrouwen, weg speelsheid.
En hoppa, zo de weerstand in. Juist bij rollenspel.
Maar ja, hoe introduceer je spel dan wel? 6 tips.
- Neem je introductie als spelcoach, trainer of rollenspel acteur serieus.
Het zet de toon en de sfeer van de dag. Laat die niet aan een ander over als niet helder is wie dat is en wat hij gaat zeggen.
- Houd de intro kort en positief: “Vandaag gaan we aan de slag met gedrag en hoe het werkt in de dagelijkse praktijk.”
- Wees zelf speels en uitnodigend. Houd het licht en luchtig. Dat is drempelverlagend en het geeft vertrouwen in je aanpak. Dat maakt het veilig voor de deelnemers.
- Noem het: experimenteren met ander, nieuw gedrag. Niet: oefenen met rollenspel.
De methode hoe de deelnemer zijn resultaat bereikt, is van minder belang. Denk aan de gestrande treinreiziger; die wil maar een ding: zo snel mogelijk naar huis. Hij is niet geïnteresseerd in hoe machinist het probleem oplost.
- Bespreek vooraf WIE jou introduceert: jijzelf of degene die verantwoordelijk is voor de bijeenkomst.
- Bespreek HOE je geïntroduceerd wil worden. Schrijf een korte tekst uit voor degene die dat gaat doen.
En nu: lekker aan de slag met spel.
