Dit verhaal gaat over mij, hoe ik in de loop der jaren vervreemd ben geraakt van mijn ware aard, en hoe ik mezelf – onbewust- geweld heb aangedaan. Ik ben er bijna aan ten onder gegaan.
Ik zie veel mensen worstelen met de donkere kant van het bestaan . De waarheid vertellen over ons leven, helpt ons in het licht te blijven. Dit verhaal gaat ook over de wereld waarin we leven.
En hoe spelen voorkomt dat u kopje onder gaat.
Hier kom ik vandaan
Als kind groei ik op in Brabant in een gezin van negen. Veel plezier en drukte, maar ook vechten voor een plek voor mezelf. Ik heb veel vriendjes en speel graag buiten. Dan voel ik mij vrij. Ik ben een echte Pippi Langkous: ondernemend en avontuurlijk. Ik droom ervan actrice en schrijver te worden. Op school sta ik vaak op het podium.
Het is de leeftijd dat kinderen zich graag manifesteren, en vorm geven aan hun verlangen. Ze gaan kortom, dat wat in hen leeft verbinden met de buitenwereld.
De context: Homo ludens
De mens is in wezen een spelend wezen, dat zegt Johan Huizinga in zijn werk Homo Ludens al. We komen op de wereld in een natuurlijke staat. We handelen vanuit eigenheid en zijn nieuwsgierig. Het is de Ja, en mindset die ik later weer vind in het improvisatietheater.
Speelsheid is onze ware aard. Het is de bron van energie van waaruit alles vorm krijgt. Onze kracht ligt hier: als we verbonden zijn met onze talenten.
Wat is spelen eigenlijk?
“Spelen is jezelf verliezen in een activiteit waarvan je ziel gaat zingen.” (Wilma van Tuyl)
Je bent dan in een staat van zijn, ofwel Flow. Die staat van zijn ben jij. Voor de een is dat zingen, voor de ander modeltreintjes bouwen.
De oordelen over wat en hoe we het doen, die komen later als we opgroeien.
We raken dan steeds meer afgesloten van onze oorspronkelijke kern, de bron van alle levensenergie. Dat uit zich in fysieke en emotionele problemen.
Ik leg uit hoe dat werkt.
Als we opgroeien vertonen we steeds meer aangepast gedrag. We merken dan dat we gezien worden en erbij horen. Onze omgeving speelt een grote rol: gezin, vrienden, school en later werk.
Zij bekrachtigt gedrag dat wenselijk is, en ontmoedigen gedrag af dat niet wenselijk is. Het zijn bewuste en onbewuste processen die horen bij een systeem.
We noemen dit overlevingsgedrag.
Zo moedigen we een stil kind aan meer op de voorgrond te treden, een druk kind wat rustiger te zijn. Ook al past niet dat bij zijn ware aard. We ontkennen daarmee feitelijk wie hij is. Gaandeweg wordt dat gedrag de rol die we gaan spelen. De een wordt bijvoorbeeld Entertainer, de ander Bescheiden Mus.
Gaandeweg wordt dat gedrag een rol die we spelen. Toch ben jij dat niet.
Die rol dient ook iets anders: namelijk om je gekwetste kind te beschermen.
Bij het volwassen worden lopen we fikse deuken en krassen op. Het speelse kind- -je ware aard- zich terug.
Hoe is het bij mij begonnen?
Als ik opgroei, voel ik verwarring. Wat is er mis met mij? Het begint op de basisschool waar ze geen raad weten met mijn speelse en drukke ik. Al is mijn gemiddelde cijfer een 8,5, in mijn rapporten staat: Wilma moet meer stil zitten en beter luisteren.’
Het is begint zeker als mijn goed bedoelende ouders mijn plannen voor het VWO niet zien zitten. De directeur van de basisschool komt langs om voor mij te pleiten: “Het zou zonde zijn als Wilma niets met haar talenten zou doen.’ Ik ga naar het VWO.
Alles begint met talent, maar daarmee kom je er niet.
Er is ook moed nodig en het geloof dat je het recht hebt, je plek in de wereld in te nemen. Je hebt ook een mentor nodig: iemand die je ware aard herkent en je op weg helpen. De directeur is er zo een.
Het is zeker begonnen toen ik als 7 jarige een gesprek opving tussen mijn moeder en haar zus.
Ze laat zich ontvallen dat ze haar jongste drie kinderen – waarvan ik er een ben – nooit had moeten hebben. Dat ik elk woord kan horen, weet zij niet.
Mijn overlevingsstrategie wordt Performen. Zolang ik anderen entertain, hoef ik niet te voelen dat ik er emotioneel niet meer ben. De stem in mijn hoofd -de klaarstaand innerlijke criticus-, begint hier.
Hij fluistert dat ik misschien wel talent heb maar he, wie zit er nou op mij te wachten?
Van huis uit kom ik absoluut niet in aanraking met de wereld van het theater, films en boeken.
Mijn omgeving stimuleert mijn drang tot spelen en schrijven, niet. “Met toneel valt geen droog brood te verdienen”, oordeelt mijn vader. Toch is dat wat ik wil: theater maken.
Ik waag de sprong en verhuis naar Amsterdam en kom gek genoeg, in dezelfde valkuil terecht.
Bij de selectie voor de Regie opleiding eindig ik bij de zes laatst overgebleven kandidaten. Maar ik krijg het advies eerst nog een jaartje de praktijk in te gaan. Ik keer niet terug.
Inmiddels werk ik fulltime als trainer, krijg mijn dochter, woon samen en zorg voor ons samengesteld gezin met nog twee stiefdochters. Ik werk hard en ik geef veel. Ik ben immers het kind dat niet mag teleurstellen. Mezelf ben ik dan al lang kwijt.
Op een dag is het mijn lichaam en geest teveel: ik ga letterlijk onderuit. Ik val in een diep gat van burn out, gevolgd door een depressie.
Maatschappelijke context: burn out en depressie
Een burn out net als een depressie, is in zekere zin een trauma.
Het overvalt je zonder te weten waarom en grijpt diep in je leven in. Je komt terecht in een staat van volledige apathie en uitputting, fysiek en psychisch. Zelfs het maken van een boodschappenlijstje is al teveel.
Burn out en depressie zijn twee verschillende zaken.
Burn out is een verstoring van je energie balans: je wil nog van alles en teveel, maar je kan niet meer. Een depressie is een stemming stoornis: je kan nog veel maar je wil niet meer. Je hebt gebrek aan levenslust.
Gaat dit verhaal alleen over mij? Of is er meer aan de hand?
Als coach in organisaties begeleid ik hardwerkende professionals, die de grip kwijt raken op hun werk en zichzelf. Ze maken mentaal overuren, hun lichaam beweegt nauwelijks. Ze hebben een volle agenda, ook privé.
Economisch nut, doelen en resultaten bepalen hun doen en laten. Hun klachten zijn ernstig en stress gerelateerd. Piekeren, slapeloosheid, angstig, geen energie en opgejaagd gevoel.
Hun stroom van negatieve gedachten is indrukwekkend, hun zelfbeeld is laag. Ze moeten vaker nee zeggen en leren luisteren naar hun lichaam.
Maar hoor ik mijn vader zeggen: je raakt toch niet opgebrand van hard werken? Nee.
Je raakt wel uitgeput van teveel moeten geven wat van wat je niet hebt of bent.
Parker J Palmer, schrijver, educator en activist stelt:
“Niet mogen zijn wie je bent, leidt tot verlies van energie en uiteindelijk tot burn out en depressie”
Stuart Brown, psychiater en pionier op het gebied van The Importance of Play, stelt:
“Het tegenovergestelde van spel is niet werk, maar depressie.”
De dieper liggende oorzaak van burn out en depressie ligt hier: op zijns niveau.
Om gezien en erkend te worden, stelt Palmer, leveren we veel van onszelf in. We zetten een rem op onze creativiteit en we raken vervreemd van wie we zijn. We gaan iemands ander leven gaan leiden en dat kan tot grote schade leiden, vooral voor jezelf.
Ik zie dat terug in mijn praktijk als coach.
Zo is er een manager die tot diep in de nacht doorwerkt en zijn piano niet meer aanraakt, een teamleider die te weinig met zijn kinderen buiten speelt, een beleidsmedewerker die liever fysiotherapeut was geworden en een financieel talent op de Zuidas die zijn gitaar aan de wilgen heeft gehangen.
Ze zijn kortom, gestopt met doen waar ze blij van worden.
Even wat feiten.
- Wist u dat burn out ziekte nr 1 aan het worden is
- Dat een op de 7 Nederlanders ermee te maken heeft?
- Ruim een miljoen NL wel eens een depressie heeft en anti depressiva slikt?
- Suicide onder jongeren toeneemt?
Social media voedt dit alles.
Het dagelijks bombardement aan prikkels put onze geest uit. Het heeft een diep ontregelende invloed op ons welzijn. De illusie van ‘succesvol zijn’ en een ‘leuk’ leven leiden beïnvloedt sterk ons gevoel van eigenwaarde. Het geeft ons het gevoel te falen.
En nu het goede nieuws
De huidige wereld verandert in hoog tempo. Het economisch denken heeft de mens en de natuur uitgeput. Het besef dringt door dat het zo niet verder kan. Organisaties moeten daarin mee. Ze zoeken nieuwe antwoorden op oude en nieuwe vragen.
Het goede nieuws is: Spelen is weer hip.
Medewerkers pingpongen, brainstorm sessies vinden plaats op een trampoline. Het besef daalt in dat spelen en bewegen, dus minder mentaal, leidt tot andere aanpak en nieuwe inzichten.
Het is ook een brein ding: spel legt verbinding tussen onze motoriek en ons brein.
Het activeert onze creatieve rechter hersenhelft. Mensen die veel spelen, worden minder snel dement. Als je zingt maak je serotonine aan, het geluk hormoon. Mensen die veel met hun handen werken, blijken sterke probleem oplossers.
De homo ludens keert terug. Ook in organisaties. Goed nieuws, toch?
De vraag is of spelen met een doel, nog wel spelen is. Of is het een tool om bedrijven weer winst te laten maken, dus spelen we voor economisch gewin?
Ja en nee. Als het doel belangrijker is dan de daad zelf, is het geen spelen meer.
Wel is spel een prachtig middel om mens en organisatie in beweging te krijgen.
En er is licht
Alles wat er in ons leven gebeurt, dient ons om te worden wie we zijn.
De echte ommekeer komt als ik na mijn scheiding mijn volgende, spirituele mentor ontmoet. Hij laat zien hoe ik mezelf, mijn ware aard heb verloochend in mijn leven. Hij brengt mij weer thuis bij wie ik ben: de Speler.
Wat mij zeker helpt is de rauwe gekte van mijn theatergroep, die mij gezond en gelukkig maakt. Buiten zijn, natuur, is voor mij noodzaak.
Vooral dank ik het licht aan mijn prachtige dochter, die mij keer op keer doet beseffen hoe waardevol het leven is.
Dus
Wanneer heb jij voor het laatst gespeeld?
Wat heb jij nodig om te blijven spelen?
